Month: January 2015
Աղվեսը
Ֆռանսիական ժողովրդական հեքիաթներ
Ժամանակով մի ջրաղացպան է լինում: Էս ջրաղացպանը որոշում է մի էշ առնել, որ ամեն շաբաթ էշին նստած գնա քաղաքի շուկան: Որոշում է ու առնում: Էշն իր համար հանգիստ ապրում էր: Շաբաթվա մեջ միայն մի օր էր աշխատում՝ շաբաթ օրը: Հենց որ շաբաթը գալիս էր՝ էշը ջրաղացպանին ու նրա աղջկան տանում էր քաղաք, իսկ իրիկունը, նրանց շալակած, նորից վերադառնում էր գյուղ: Դա շատ հեշտ ու հանգիստ կյանք էր: Ախոռում էշը մի ընկեր ուներ՝ մի նիհար, խեղճուկրակ եզ: Էս խեղճ անասունի կյանքն էլ մի կյանք չէր, դեռ ավելի դժվար էր: Ամեն օր, լույսը չբացված, եզը գյուղից դուրս էր գալիս, գնում ջրաղացպանի արտերը վարում, մութն ընկնելուն պես, հոգնած-ջարդված իրեն մի կերպ ախոռ էր գցում, վեր ընկնում: Ու եզն անընդհատ սրտնեղում էր աշխարհքի բանից, անարդարությունից, աշխատանքի անհավասար բաժանումից: Մի օր էլ նա էշին ասում է.
– Դու շատ բախտավոր էշ ես, դու քո գլխի տերն ես. ցերեկը պառկում ես, իրիկունը քո քեֆին ման ես գալիս, իսկ իմ հալը չի. արևի տակ աշխատացնում են, անձրև է գալիս՝ աշխատացնում են, հանգիստ-դադար չեն տալիս: Միայն շաբաթ օրն եմ հանգստանում, երբ դու ջրաղացպանին քաղաք ես տանում: Չէ, բախտավոր են քեզպեսները, որ քիչ են աշխատում:
Էշը, որ էությամբ ավելի խորամանկ է, քան սովորաբար կարծում են, պատասխանում է.
– Եզ ախպեր, արի քեզ մի խորհուրդ տամ: Եթե չես ուզում աշխատել, հիվանդ ձևացիր: Իրիկունը, երբ ախոռապանը քեզ վարսակ բերի, մի կեր: Մի քանի օր որ չուտես, կնիհարես, հալից կընկնես: Տերը որ տեսնի թույլ ես ու հիվանդ, քեզ գործի չի դնի ու դու հանգիստ կմնաս: Քո ուզածն էլ էդ է:
– Էշ ախպեր, ճիշտ ես ասում, ոնց որ ասում ես, էնպես էլ կանեմ:
Իրիկունը ախոռապանը մտնում է ախոռ, տեսնում է եզի տրամադրությունը լավ չի, ախորժակ էլ չունի: Գնում է ջրաղացպանին ասում: Սա էլ իր հերթին է գնում ախոռ, որ իր աչքով տեսնի: Տեսնում է, իսկապես, եզի հալը հալ չի: Եվ ախոռապանին ասում.
– Լսի՜ր, այ տղա, վարը հո չե՞նք կարող կիսատ թողնել: Պետք է շուտ վարենք, պրծնենք, արդեն ցանք անելու ժամանակն է: Քանի որ եզը հիվանդացել է, էգուց էշին կլենք:
– Ի-ա՜, ի-ա՜, — կամաց զռում է էշը, — էս ի՞նչ օյին բերի իմ գլխին:
Հաջորդ առավոտյան էշին են լում: Ամբողջ օրը վար է անում, քրտինքի մեջ կորչում: Երեկոյան հոգնած, ջարդված, ծնկները թուլացած գալիս է, մտնում ախոռ: Նրա ընկերը, եզի երանությունը դեմքին, սկսում է ծաղրել էշին: Էշը որոշում է որքան հնարավոր է շուտ գլխի ճարը տեսնել: Իսկ եզը ծիծաղելով ասում է.
– Հը՞, ո՞նց է, էշ ախպեր: Աշխատանքդ հո շատ ծանր չէ՞: Հիմա դու զգո՞ւմ ես իմ ու քո տարբերությունը: Դու աշխատում ես, ես՝ հանգստանում: Էգուց դու էլի կաշխատես, ես էլի կհանգստանամ:
– Է՜, հանգստացի՜ր, հանգստացի՜ր, — պատասխանում է էշը: — Բայց իմացած եղիր, որ դա երկար չի տևի: Էսօր դաշտում ջրաղացպանը ախոռապանին ասում էր. «Եթե եզը ոչինչ չուտի ու չկարողանա աշխատել, հենց էգուց սպանդանոց կտանես: Թող մորթեն, պրծնենք»:
– Վա՜յ, էդ ի՞նչ ես ասում, — անհանգստանում է եզը: — Ես չեմ ուզում, որ ինձ մորթեն: Ավելի լավ է ուտեմ ու աշխատեմ: Արի միասին ուտենք, ուժներս տեղը գա:
Երեկոյան, երբ ախոռապանը կեր է բերում, սոված եզը վրա է ընկնում և սկսում այնպես խժռել, որ կարծես նրան օրերով կեր չէին տվել: Ախոռապանը ուրախ-ուրախ վազում է և տիրոջն ամեն ինչ պատմում: Դրանից հետո էշը նորից սկսում է ապրել իր անհոգ կյանքով: Իսկ եզը ամեն առավոտ, հոժարակամ լծվելով, գյուղից դուրս է գալիս ու գնում դաշտերը:
Մի կաթիլ մեղրը
Հին եգիպտոս
Դիմակահանդես
Հրաշք խաղալիք
Դասարան համույթ
Կանաչ եղևնին-հեքիաթ
Զմրուխտ գարունն էր հյուր եկել բնությանը: Այգում ու անտառներում քաղցրահնչյուն երգում էին թռչունները: Արևը իր ջերմ ժպիտով ողջունում էր նորաբաց բողբոջներին: Բնությունը զարթոնք էր ապրում:Ծեր այգեպանն իր այգում մի փոքրիկ եղևնի տնկեց՝ հազիվ մեկ եղևնի: Եղևնին նման էր կանաչ հանդերձ հագած, շփոթված երեխայի: Արևի շողերը հազիվ էին հասնում նրան: Մի մեծ, հզոր բարդի իր ճյուղերով փակել էր արևի ճանապարհը: Եղևնին տխրում էր արևի կարոտից: Նա բարձրահասակ բարդու ստվերի տակ իրեն զգում էր խեղճ ու անօգնական:
Մի օր էլ փոքրիկ եղևնին չդիմացավ ու սկսեց բարձրաձայն արտասվել: Հպարտ բարդին լսեց նրա լացի ձայնը ու հարցրեց.
-Ինչո՞ւ ես լաց լինում, այգեպանը լացկաններին չի սիրում:
-Ես լացկան չեմ, բայց արևի շողերը ինձ չեն հասնում եվ ես վախենում եմ, որ միշտ փոքրիկ կմնամ: Իսկ ես այնքա ՜ն եմ ուզում մեծանալ, գեղեցիկ ծառ դառնալ,-ասաց փոքրիկ եղևնին:
Բարդին արհամարհանքով վերևից քմծիծաղ տվեց.
-Մի քեզ նայի՛ր, քո թույլ ճյուղերին: Դու չես կարող մեծանալ: Իսկ հիմա ինձ նայի՛ր: Տե՛ս, թե որքան հզոր եմ ու ուժեղ: Եվ այնքան պիտի բարձրանամ, որ ճյուղերս երկինք հասցնեմ:
Փոքրիկ եղևնին ավելի կծկվեց ու ինքնամփոփ դարձավ: Այդպես անցավ գարունը և եկավ շոգ ամառը: Բարդու սաղարթն ավելի փարթամացավ: Արևի ճառագայթները չէին կարողանում ճեղքել նրա հզոր ճյուղերը, որպեսզի հասնեն եղևնուն: Իսկ փոքրիկ եղևնին այնքա՜ն էր ուզում աճել ու մեծանալ:
Եղևնին կրկին սկսեց կամացուկ հեծկլտալ: Անպատկառ բարդին շրջվեց և գոռաց նրա վրա.
-Ի՞նչ ես նորից նվնվում:
Եղևնին լացակումած շշնջաց.
-Խնդրում եմ, խղճա՛ ինձ, մի քիչ բացի՛ր ճյուղերդ: Թող արևը ինձ էլ հասնի:
-Այդ էր պակաս, որ քեզ նման խղճուկի համար նեղացնեմ իմ ճյուղերին,-հոխորտաց բարդին:
Փոքրիկ եղևնին ձայնը կտրեց: Ամառն էլ անցավ ու եկավ ոսկեհեր աշունը: Բարդին աշնանային զգեստ հագավ: Նրա կանաչ-դեղին տերևները անհոգ խաղում էին իրար հետ: Բայց ահա խոր աշնան անսիրտ քամին պոկոտեց բարդու տերևներն ու ցաքուցրիվ շպրտեց դեսուդեն: Բարդին լրիվ մերկացավ ու սկսեց դողալ: Ալեհեր ձմեռն իր ցուրտ շնչով սառեցրեց ողջ բնությունը: Բարդին սարսռաց ցրտից ու նրա բնին արցունքի սառած բյուրեղներ երևացին: Բարդին նայեց փոքրիկ եղևնուն, որ դեռ կանաչ էր ու չէր մրսում:
-Խնդրում եմ, գրկի՛ր իմ բունը, թե չէ ես կմեռնեմ ցրտից,-հուսահատ աղերսեց բարդին:
-Երբ ես լալիս էի, դու ինձ չէիր օգնում: Երբ ես խնդրում էի, դու չէիր լսում իմ ձայնը: Բայց ես կօգնեմ քեզ: Չէ՞ որ մենք բոլորս մեր մայր բնության զավակներն ենք,-ասաց եղեվնին:
Փոքրիկ եղևնու բարի սիրտը լցվեց խղճահարությամբ և նա իր մատղաշ, կանաչ ճյուղերով փաթաթվեց ու գրկեց բարդու սառած բունը:
Էրիկ Սմբատյան 